Për gjithçka është fajtor sistemi, i cili bazohet në parimin e ndikimit politik, nepotizmit, korrupsionit, krimit dhe pamjaftueshmërisë së personelit. Maqedonia do të jetë peng i kësaj dukurie edhe për një kohë të gjatë, dhe përveç të tjerave viktimë do të jetë shëndetësia, ndërsa Populli – përdoruesi i kujdesit shëndetësor, është viktima më e madhe
Nga Agim JONUZ
Nuk e di pse më kujtohet një fjali që e kam dëgjuar që fëmijë dhe akoma më kumbon në vesh. Një mik i babait tim u shpreh “po të mos ishin kosovarët”, asnjë mjek nuk do të kishte shtëpi. Nuk e di se çfarë ka dashur të thotë, por e di që të gjithë mjekët kanë ndërtuar një shtëpi, me përjashtim të atyre që janë “me kryq në ballë”. Ishte një kohë tjetër, një kohë kur ekzistonte morali dhe kodi shoqëror. Por! Kishte edhe një forcë të shëndetshme policore. Gjithsesi, mjekët kanë ditur gjithmonë të vendosen në pozicionin e”shpëtimtarit” kur bëhet fjalë për jetën ndërkohë që kur vjen momenti për kryerjen e operacionit, nuk të mbetet zgjidhje tjetër veçse të presësh.
Siç duket edhe sot e kësaj dite kjo nuk ka ndryshuar. Përse? Dhe si mendoni ju përse! Për para, sigurisht jo për një shek djathi. Për të mos tingëlluar jo serioz, le të analizojmë fjalinë “po të mos ishin kosovarët, asnjë mjek nuk do të kishte ndërtuar shtëpi”! Kërkoj ndjesë paraprakisht për termin “kosovarë”, nuk janë aspak objekt diskutimi në këtë tekst.
Ato thjesht janë marrë në mënyrë arkaike si shembull nga koha kur pacientët nga Kosova vinin në Shkup si në qendrën klinike më të afërt dhe më të plotë ku kishte një bollëk mjekësh, kirurgësh dhe staf të njohur. Dhe gjithçka që nuk zgjidhej me “lege artis” zgjidhej me “pari artis”! Dhe këtu kishte “shtëpi” për të gjithë! Kushdo që mendon se po gënjej, po shpif apo po insinuoj,… nuk është i sinqertë. Mjekët në Maqedoni asnjëherë nuk kanë qenë mjaftueshëm dhe as nuk janë vlerësuar për kualitet.
Në sistemin e mëparshëm, në të cilin ekzistonte vetëm qendra klinike dhe një “Spital i Ushtarak/ Vojna Bolnica”, secili organizonte kënaqësinë e tij materiale për atë që bënte në mënyrën e vet. Natyrisht, ata ishin të gjithë “Virgo intacta”, por nëse do të dinin ose më saktë do të dëshmonin “portierët” (kryesisht ndihmës mjekët dhe stafi i vogël), historia nuk do të ishte shkruar dhe shpikur nga Sidney Sheldon, shkrimtarja i skenarët të krimit. Këtu nuk po flasim për “karamele dhe wiski” si një shenjë falënderimi dhe mirënjohje, por konkretisht për – para, vëlla, për para! Në atë kohë ishin “marka”! Ka një ndryshim të madh me ditën e sotme. Tani nuk është koha e “markave”! Tani bëhet fjalë për Euro. Ky është dallimi i vetëm, gjithçka tjetër është e njëjtë. Por gjithsesi.
Maqedonia, “Anno Domini” 2023. Në një sistem i cili në çdo aspekt është i shkatërruar dhe jofunksional në nivelin e Armagedonit, shëndetësia në Maqedoni është vetëm një nga hallkat e mosfunksionimit të sistemit. Nëse citoj popullin që thotë “nëse nuk ke para, më mirë vdis”, jam i bindur se askush nuk do të mund të konfirmojë se nuk e ka dëgjuar më parë këtë frazë.
Mosfunksionimi i sistemit, që lë gjurmë të vazhdueshme në të gjitha pjesët e shoqërisë, diku paguhet me para e diku me tragjedi, fate të trishta dhe histori që lënë gjurmë të thella në shpirtin e njeriut të thjeshtë. Përsa i përket shëndetësisë, këto ditë jemi dëshmitarë të një historie monstruoze në Klinikën e Onkologjisë, e cila nëse nuk ka shpjegim, ndëshkim dhe zbulim me emër dhe mbiemër e pjesëmarrësve të aktit monstruoz, duhet vërtetë të pyesim veten se ku jetojmë.
Për të mos insinuuar para kohe ndërkohë që hetimi është në vazhdim, do të mbetemi pa fjalë nga konstatimi se çfarë po ndodh konkretisht atje dhe sa pacientë deri tani (që me shumë të drejtë kanë dyshime) nuk kanë marrë ndihmën e duhur për diçka që paguhet nga paratë e shtetit, ndërsa fondi i shëndetësisë, është një histori më vete dhe po ta diskutojmë, do të gjejmë një mijë e një arsye për ta kritikuar. Është një histori komplet më vete.
Domethënë, i njëjti fond shëndetësor që është “buxhet i parave të popullit” mundëson trajtim vetëm në shëndetësinë publike, shërbime të cilat janë të kufizuara. Në një qendër të madhe mjekësore universitare klinike, kompletimi i shërbimeve është “jo i plotë”, kështu që, përveç disa ndërhyrjeve kirurgjikale, fondi shëndetësor nuk ka marrëveshje me sektorin privat shëndetësor që ofron një nivel të lartë, shërbim cilësor, ekspertizë, shërbim profesional dhe adekuat për paratë e dhëna. Sektori privat në kujdesin shëndetësor në Maqedoni në fakt “ofron” atë për të cilën bëhet pagesa.
Aty nuk ka “mashtrim”, dhe nuk të merr në telefon ndihmësi/ bolnicari për të informuar se kur do të të operojmë, as nuk duhet ti çosh infermieres 200 gram kafe, as rojes në derë nuk duhet ti blesh byrek, kos dhe paketë cigare që të mund të vizitoni të dashurin në spital. Në tekst, qëllimisht nuk hyjmë në një analizë të detajuar të incidenteve në shëndetësi, sepse jemi të bombarduar çdo ditë nga mediat për të gjitha ngjarjet.
Këtu bëhet fjalë për fenomenin “pse Hipokrati kur dëgjon për ngjarjet në Maqedoni kthehet në varr si qengj në hell”! Shume e thjeshte! Sepse Hipokrati harroi të theksonte kur shkruajti betimin se politika dhe shëndeti nuk shkojnë bashkë. Po! Dhe kjo është një lloj politike, por ajo politikë nënkupton ekspertizë, elokuencë, dije, përvojë dhe ndershmëri në punë, jo “politikë në politikën shëndetësore”! Përfshirja e politikës në shëndetësi ka futur shumë “kalbëzimin” në shëndetësi si degë e shoqërisë.
Paaftësi, pamjaftueshmëri profesionale, mungesë arsimi në vendet ku “arsimimi” është imperativ. E gjithë kjo e mbështetur nga lakmia, kriminaliteti, politizimi në vendet ku kodi dhe parimet e funksionimit janë “të qarta”, ka çuar në një situatë ku habitemi se si funksionojnë gjërat në përgjithësi, themi “si-kështu”! Shëndetësia si fenomen humanist është kthyer në një fenomen të një gare për fitim, në të cilën kërkohen një milion “vrima” që dikush të mund të përfitojë. Postulatet humaniste mbi të cilat bazohet Betimi i Hipokratit nuk njohin para, politikë, ndikim, kontroll, biznes, krim dhe korrupsion.
Natyrisht, është larg faktit që në sistemin shëndetësor maqedonas nuk ka njerëz të ndershëm, të virtytshëm, kompetentë, ekspertë dhe inteligjentë me të cilët Hipokrati do të krenohej, por këtu po flasim për një sistem që i ngjan çdo gjëje por jo një “shëndetësie të shëndoshë”, si një degë publike që është një nga themelet e një shteti të shëndetshëm.
Maqedonia gjithmonë ka pasur një “elitë mjekësore” të fortë. Por ajo kurrë nuk u vlerësua aq sa duhet në të kaluarën për të mos menduar se si të “fitonin të paktën edhe një rrogë më shumë”. Krimi ka ekzistuar gjithmonë në shëndetësi, por është toleruar për disa arsye. Mjekësia ka qenë gjithmonë “modeste madje e varfër”. Me hapjen e institucioneve private mjekësore në Maqedoni, pjesa më e madhe e elitës mjekësore u shpërngul në institucione private, hapi ordinanca të veta, dhe shpeshherë disa prej tyre arritën ta mbajnë dhe ruajnë “nderin e emrit dhe mbiemrit” si mjekë, kirurgë dhe humanistë. Por! Në praktikën private nuk ka vend për krime si në rastin e “Onkologjisë”, apo llojit të shumë institucioneve shëndetësore në të cilat shërbimi që ofrohet nuk justifikon kompetencat e tyre.
Në klinika, ordinanca dhe institucione private “çdo shërbim paguhet”! Shumë e qartë! Në shëndetësinë publike “ edhe fondi paguan, edhe ti paguan participim, jep mito, jep ryshfete gjithandej dhe në fund merr vesh se citostatikët që janë shpresa e fundit për shpëtimin e jetës kanë shkuar në treg të zi dhe në vena të kanë aplikuar lëndë fiziologjike. E marr këtë si shembull i udhëhequr kryesisht nga ngjarja e fundit aktuale. Kështu do të jetë për një kohë të gjatë. Derisa shëndetësia të drejtohet nga politika dhe jo nga profesionistët e vërtetë.
Dhe këta profesionistë të vlerësuar dobët materialisht do të përballen për një kohë të gjatë me sfidën “a është e mundur që unë të pagohem për një muaj sa një pagesë ditore e kolegëve të tjerë në një shtet të shëndetshëm?” !? Prandaj do të punoj sipas sistemit “gjeje rrugën për të jetuar” që nënkupton një filozofi të thjeshtë. Ajo filozofi quhet,.. “nuk kam studiuar kot kaq vite,…tani do bëj para “! Por si!? E thjeshte! Unë do t’i ngarkoj të tjerët për njohuritë dhe ekspertizën time ashtu siç di, edhe nëse Hipokrati personalisht do të më shante dhe do të më pështynte në fytyrë!
Për gjithçka është fajtor sistemi, i cili bazohet në parimin e ndikimit politik, nepotizmit, korrupsionit, krimit dhe pamjaftueshmërisë së personelit. Maqedonia do të jetë peng i kësaj dukurie edhe për një kohë të gjatë, dhe përveç të tjerave viktimë do të jetë shëndetësia, ndërsa Populli – përdoruesi i kujdesit shëndetësor, është viktima më e madhe.
Sulmohet shëndetësia private. Përse? Sepse funksionon! Sepse nuk kanë probleme me Hipokratin atje! Dhe pse do të kishin kur ngarkojnë mirë dhe shtrenjtë! Jo! Ata paguajnë vetëm për atë që në të vërtetë ofrojnë dhe praktikojnë. Normalisht fitojnë para për një jetë dinjitoze që nuk i çon drejt korrupsionit dhe krimit. Korrupsioni vlon në shëndetin publik! Shëndetësia ka kaluar nga korruptive, nepotike, në kriminogjene klasike. Askush nuk ndëshkon askënd.
Dhe përse të ndëshkojë? Kush dhe kë duhet të ndëshkojë kur drejtësia është e korruptuar dhe kriminogjene. Gjithçka është një rreth i mbyllur i politikës, korrupsionit, kolapsit,… rrënim i vërtetë!
Shëndetësia private!? Po! Bujrëm, je i sëmurë? Po! Ja ku është “ilaçi”. Kushton – “çmimi është ky”! Nuk ke para!? Ok, “shko në shëndetësinë publike”! Por nuk kam besim në shëndetësinë publike! Më vjen shumë keq! Shko pyet Fondin e Shëndetësisë çfarë, kujt dhe sa paguan, çfarë ndërmerr dhe nëse mendon se për paratë që të merr ty nga xhepi për taksat shëndetësore, organizon dhe ofron një sistem trajtimi të shëndetshëm për ty.
Dhe pse i njëjti fond shëndetësor nuk bëri dhe mbajti një bashkëpunim pak më serioz dhe më të gjerë me shëndetësinë private. Keni kompani sigurimesh!? Pse fondi nuk e zgjeroi bashkëpunimin edhe me ta? Paratë janë tuajat! Ju dalin nga xhepi dhe ju nuk i shihni ato para? Epo kështu është! Ti nuk sheh më tej, spese më shumë rëdësi ka Taçe-Maçe, Micko-gricko, Ali – mali,… dhe jo ku janë paratë e tua dhe si po organizohen paratë e tua në sistemin shëndetësor, nga i cili një ditë do të presësh të shpëtojë jetën e fëmijës.. nënës,.. babait,.. dhe të shoqërisë në të cilën jetojmë! (koha.mk)
