Raporti thekson se me qëllim zhvillimin dhe promovimin e turizmit, ruajtjen e arkitekturës dhe ushqimit tradicional të Maqedonisë, dhe mënyrën e mëparshme të bujqësisë dhe etnologjisë, Qeveria në vitin 2011 filloi ndërtimin e Kompleksit “Fshati Maqedonas”, i vendosur në fshatin Nerez i Epërm
Fisnik PASHOLLI
Shkup, 5 maj – Mungesë e konkurrencës ose paraqitja e vetëm një ofertuesi, një kontratë e nënshkruar për 96 vjet, megjithëse ligji përcakton që kohëzgjatja maksimale e kontratave është 35 vjet, si dhe mangësi të tjera të shumta në kuadrin ligjor dhe institucional gjatë inspektimit të kontratave të partneritetit publik-privat. Kjo është konstatuar në raportin e fundit të Revizorëve apo Auditit të shtetit. Siç theksohet në analizën e fundit të tyre edhe nëse fonde të konsiderueshme janë investuar në partneritete publik-private (PPP), auditimi për periudhën nga viti 2017 deri në vitin 2024 gjeti mangësi në kornizat ligjore dhe institucionale, si dhe në proceset për dhënien dhe zbatimin e kontratave. Këto dobësi, së bashku me konkurrencën e kufizuar dhe kontratat e zbatuara në mënyrë të papërshtatshme, nuk i kanë përmbushur pritjet për ofrimin e shërbimeve publike efikase dhe përmirësimin e ndjeshëm të infrastrukturës.
Gjatë revizionit, u identifikuan gjithsej 68 kontrata me partneritet privat publik, por për shkak të të dhënave të pamjaftueshme, ekziston rreziku që numri i kontratave të tilla të lidhura të jetë më i lartë se ai i identifikuar. Analiza zbuloi 25 procedura dhe të dhënat në dispozicion përcaktuan se partneri publik mblodhi tarifa në shumën prej afërsisht 1.5 milion eurosh, ndërsa partnerit privat iu paguan tarifa në shumën prej afërsisht 3 milionë eurosh. Pjesëmarrja totale e partnerëve privatë në këto kontrata arrin në afërsisht 37 milionë euro, që përfaqëson vetëm vlerën e blerjes së objekteve të ndërtuara. Pjesëmarrja e partnerit publik është e rëndësishme, por nuk mund të shprehet në terma vlere, duke qenë se ajo përfshin të drejta të ceduara (pëlqime dhe leje të siguruara për ndërtim, vendime), cedim të tokës, objekteve dhe pajisjeve të ndërtimit.
Për më tepër, siç thonë nga Enti i Revizionit, efektet e marrëveshjeve të PPP-së të lidhura nuk maten dhe monitorohen rregullisht, prandaj ndikimi i tyre në cilësinë e shërbimeve publike dhe zhvillimin infrastrukturor të vendit nuk mund të përcaktohet.
Auditimi tregoi se procedura për dhënien e kontratave për krijimin e PPP-ve kryhet pa aktivitete përgatitore të detajuara, d.m.th. në 80 për qind të procedurave për krijimin e kontratave PPP që iu nënshtruan auditimit, nuk u përgatitën Raporte Paraprake të Analizës, të cilat duhet të rendisin elementët bazë të projektit. “Analiza e ankandeve elektronike të zhvilluara, të mbuluara nga auditimi, tregon se afërsisht 80 për qind e kontratave u lidhën me ofertuesin e vetëm më të favorshëm, gjë që tregon mungesën e konkurrencës. Gjatë auditimit, u identifikuan dobësi në përmbajtjen e kontratave të lidhura të PPP-së, gjë që përfaqëson një mundësi të mospërmbushjes së detyrimeve të partnerit privat, mbrojtje ligjore të pamjaftueshme që nuk krijon kushte për mbledhjen e gjobave në rast të ekzekutimit/mosekzekutimit me cilësi të dobët të kontratave”, thuhet më tej në analizë.
U vu re gjithashtu se ishte lidhur një kontratë PPP me një kohëzgjatje prej 96 vjetësh, gjë që është në kundërshtim me afatin ligjor prej maksimumi 35 vjetësh. Procedurat gjyqësore janë duke vazhduar, në të cilat një partner publik po paraqitet si i pandehur për një borxh prej afërsisht 3.9 milionë eurosh. Me auditimin e kryer në procedura individuale, auditorët identifikuan dobësi në mënyrën e krijimit dhe zbatimit të kontratave të PPP-së thekson Enti i Revizionit.
Raporti thekson se me qëllim zhvillimin dhe promovimin e turizmit, ruajtjen e arkitekturës dhe ushqimit tradicional të Maqedonisë, dhe mënyrën e mëparshme të bujqësisë dhe etnologjisë, Qeveria në vitin 2011 filloi ndërtimin e Kompleksit “Fshati Maqedonas”, i vendosur në fshatin Nerez i Epërm. “Investimi shtetëror në Kompleksin ‘Fshati Maqedonas’ prej 293.961 mijë denarësh nuk dha rezultatet e pritura, prandaj për të gjetur një zgjidhje dhe vlerën e tij të përdorimit, në vitin 2016 u lidh një marrëveshje për të krijuar një PPP. Të ardhurat e pritura për të gjithë kohëzgjatjen e marrëveshjes janë 53,800 denarë, që përfaqëson 18 për qind të investimit total. Megjithatë, marrëveshja, e cila u lidh pa aktivitete dhe analiza të mjaftueshme përgatitore, nuk siguroi bashkëpunim afatgjatë dhe përfitime ekonomike, prandaj u ndërpre nga koncesionari në tetor 2018, për shkak të jofitimprurshmërisë ekonomike”, thonë nga ESHR-ja.
Duke marrë parasysh investimin e konsiderueshëm në ndërtimin e objektit, auditimi tregon se nëse Kompleksi “Fshati Maqedonas” nuk vihet në funksion dhe nuk mirëmbahet rregullisht në të ardhmen, ekziston rreziku që ai të dëmtohet plotësisht nga ndikimet e jashtme, faktorët njerëzorë dhe ndikime të tjera të dëmshme. Pavarësisht analizës së revizorëve që i referohet periudhës deri në vitin 2024, qeveria së fundmi filloi procedurat që ky kompleks turistik të vendoset në funksion.
Nga ana tjetër, auditimi përcaktoi se në vitin 2019, Qeveria miratoi një Vendim për të filluar një procedurë për dhënien e një kontrate për krijimin e një PPP-je për menaxhimin e integruar të zgjidhjeve inovative për procedurat kirurgjikale dhe mbrojtjen e kujdesit shëndetësor nga infeksionet, me qëllim ofrimin e shërbimeve të integruara spitalore për menaxhimin e stacioneve qendrore të sterilizimit, seteve të personalizuara të instrumenteve kirurgjikale sterile, materialit mjekësor steril (veshje) për përdorim të vetëm në sallat kirurgjikale, trajtimin e rreziqeve nga mbeturinat biologjike dhe dezinfektimin e sallave kirurgjikale. “Në dhjetor 2019, u nënshkrua një marrëveshje PPP midis Qeverisë përmes Ministrisë së Shëndetësisë si partner publik dhe një grupi operatorësh ekonomikë si partner privat, për një periudhë 15-vjeçare, me anë të së cilës partneri privat u zotua të rinovojë dhe përshtatë katër objekte në Qendra Sterilizimi, brenda dy viteve, pra deri në dhjetor 2021. Për shkak të kushteve të papërmbushura plotësisht nga partneri publik, afati i zbatimit është zgjatur disa herë për një kohë të pacaktuar”, thuhet në njoftimin e tyre.
Auditorët arritën në përfundimin se Komisioni për Monitorimin e Zbatimit të Marrëveshjes së PPP-së, i cili përbëhet nga përfaqësues të partnerëve publikë dhe privatë, arriti në përfundimin se partneri privat ka rinovuar, adaptuar dhe pajisur plotësisht vetëm Qendrën e Sterilizimit të Pajisjeve Kirurgjikale të objektit që ndodhet në PHI UK TOARILUC1 – Klinika Ortopedike “Majçin Dom” – Shkup, ndërsa aktivitetet nuk janë filluar në tre objektet e tjera sepse ato nuk i janë dorëzuar partnerit privat.
Në maj 2024, Komisioni vizitoi përsëri ambientet e Qendrës Klinike të Gjinekologjisë dhe Obstetrikës ISHP “Nënë Tereza” Shkup dhe arriti në përfundimin se protokollet dhe standardet për fillimin e punës ishin respektuar, por deri në kohën kur përfundoi auditimi, bashkëpunimi në bazë të PPP-së nuk ishte vendosur ende. Në gusht 2024, për të informuar mbi progresin e zbatimit të marrëveshjes së PPP-së, Ministria e Shëndetësisë përgatiti dhe i dërgoi Qeverisë informacion, i cili u konsiderua si një dokument informues, pa dhënë ndonjë propozim ose përfundim për veprime të mëtejshme thonë revizorët.
Auditorët theksojnë se nëse nuk vendoset bashkëpunim midis dy partnerëve dhe nuk gjendet një zgjidhje e përbashkët, ekziston rreziku i dëmit të mundshëm për të dyja palët. Këto dëme, thonë ata, nuk kufizohen vetëm në aspektet ekonomike, por mund të kenë edhe një ndikim negativ në perceptimin publik të institucioneve dhe cilësinë e shërbimeve shëndetësore të ofruara qytetarëve.
Në nëntor 2021, u nënshkrua një marrëveshje për dhënien e një PPP-je për menaxhimin e qendrave të informacionit dhe promovimit turistik inteligjent në rajonin e Pollogut. Objekti i marrëveshjes është ofrimi i shërbimeve për funksionimin e qendrave të tilla në dy lokacione – në Tetovë dhe Kodra e Diellit. Partneri publik siguroi ndërtesa të përkohshme të parafabrikuara, ndërsa kontrata nuk specifikon detyrime specifike të partnerit privat. Marrëveshja u lidh me një vlerë totale prej 60.000 mijë denarësh, me qëllim që të sigurohen informacione në kohë dhe cilësore për turistët në lidhje me akomodimin, shërbimin e ushqimit, ngjarjet dhe përmbajtje të tjera relevante, si dhe për të mbështetur iniciativat e marketingut, promovimin e produkteve lokale dhe krijimin e ofertave tërheqëse turistike që do të nxisin zhvillimin e turizmit në rajon.
Auditimi përcaktoi se partneri privat nuk e përdori qendrën promovuese inteligjente dhe informuese për qëllime të promovimit të turizmit, por përkundrazi për të kryer aktivitete tregtare.
Në vitin 2012, “AD Vodostopanstvo” – degë “Tikvesh” Kavadar, bazuar në një studim paraprak të fizibilitetit për rindërtimin e objekteve ekzistuese dhe zbatimin e 4 hidrocentraleve të reja në Lumin Boshava, kreu një procedurë për krijimin e një marrëveshjeje PPP. Në vitin 2012, dega e Tikvesh Kavadar përfundoi një marrëveshje PPP për zbatimin e projektit Boshava për përdorim shumëqëllimor të ujit, e cila përcaktoi që partneri privat do të ndërtonte 5 centrale. Numri i hidrocentraleve nuk është në përputhje me studimin e fizibilitetit, thirrjen publike dhe dokumentacionin e tenderit për krijimin e një PPP-je. Situata e mësipërme tregon se kontrata e PPP-së e lidhur nuk është në përputhje me aktivitetet përgatitore dhe procedurën e zbatuar të dhënies së kontratës, gjë që mund të ndikojë në justifikimin dhe cilësinë e kryerjes së aktiviteteve të partnerit publik.
Auditorët ndër të tjerash theksojnë mungesën e politikave kombëtare dhe një strategjie gjithëpërfshirëse për zhvillimin e PPP-ve, gjë që ndikon negativisht në planifikimin e projekteve, ndarjen e burimeve dhe përcaktimin e prioriteteve. Kjo, nga ana tjetër, e bën të vështirë tërheqjen e operatorëve ekonomikë dhe ngadalëson zhvillimin e shërbimeve publike dhe infrastrukturës cilësore.
Auditimi identifikoi dobësi në legjislacionin kombëtar për PPP-të, të cilat ndikojnë negativisht në mënyrën e planifikimit, krijimit, menaxhimit, monitorimit dhe llogaridhënies së projekteve PPP dhe respektim jo të plotë të parimeve të barazisë, mosdiskriminimit, proporcionalitetit dhe transparencës në procedura. Për më tepër, nuk parashikohet ekzistenca e një Sistemi të Vetëm Elektronik për PPP-të, përmes të çilit të gjitha procedurat do të zbatoheshin në mënyrë transparente dhe do të mundësohej një regjistër automatik i kontratave të dhëna. Sipas auditorëve, mënyra se si organizohet mbikëqyrja nuk është mjaftueshëm e saktë dhe nuk lejon monitorim dhe informacion në kohë mbi nivelin e zbatimit të kontratës. (koha.mk)
