Regjistrimi i vitit 2021 regjistroi 1.837.000 banorë dhe tani numri është 1.820.000. Nëse kësaj i shtojmë edhe ata që kanë emigruar në këto katër vite, mund të arrijmë në 1.700.000 e diçka më shumë. Siç thotë Simovski, duke iu referuar treguesve statistikorë, nga viti 2010 kur kanë lindur 24.296 fëmijë, në vitin 2023 kanë lindur 16.737
Shkup, 1 qershor – Popullsia në Maqedoni po plaket me ritme shumë të shpejta. Vendi tashmë është në pleqëri të thellë demografike. Ajo ka hyrë në procesin e tranzicionit demografik kur vdekshmëria bëhet më e madhe se lindja. Po shënojmë një humbje të shtimit natyror prej mbi 8000 persona mesatarisht çdo vit dhe kjo tendencë do të vazhdojë, thonë ekspertët. E ardhmja, parashikojnë ata, nuk është premtuese, por cilat janë zgjidhjet? Sipas disave, futja e çdo mase që do të ndalonte procesin e plakjes është një utopi, por zbatimi i aktiviteteve për t’iu përshtatur plakjes demografike është realitet. Sipas të tjerëve, çelësi është hyrja në BE sepse do të imponojë përmbushjen e standardeve që do të përmirësonin jetesën në vend, e cila, nga ana tjetër, do të nënkuptojë shumë më pak emigrim, por edhe kthimin e një pjese të popullsisë në vendin e tyre.
Strategjia për të moshuarit (2010-2020) tregon se deri në vitin 2050 çdo i pesti person pritet të jetë mbi 60 vjeç dhe në vitin 2150 çdo i treti do të jetë mbi 60 vjeç.
Siç thotë për MIA-n, prof.Anica Dragoviq nga Instituti i Sociologjisë në Fakultetin Filozofik në Shkup, plakja demografike në vend është rezultat i tre faktorëve të rëndësishëm socio-demografikë: uljes së lindshmërisë gjatë dekadës, uljes së vdekshmërisë dhe rritjes së jetëgjatësisë së njerëzve. Plakja, thekson ajo, ndikohet edhe nga migrimi, sidomos nga rritja e lëvizjeve emigruese. Ndikimi i lëvizjeve migratore, shpjegon profesoresha, lidhet me selektivitetin e popullsisë migratore dhe selektiviteti nga këndvështrimi i moshës konsiston në faktin se persona të moshës 20 deri në 40 vjeç emigrojnë më shumë se të tjerët. “Plakja demografike është pjesë e përvojës demografike të vendit tonë. Ashtu si në vendet e tjera postsocialiste dhe vendet e ish-RSFJ-së, ky proces filloi në fund të shekullit të 20-të dhe vazhdon me një ritëm të përshpejtuar përgjatë shekullit të 21-të. Faktet tregojnë se në periudhën nga viti 2008 deri në vitin 2013, pjesa e popullsisë së moshuar në totalin e popullsisë u rrit nga 10,7% në 13,3%, dhe një dekadë më vonë në vitin 2023 ajo arriti në 18,1%. Në këtë mënyrë vendi ynë kategorizohet si një vend në një gjendje plakjeje demografike. Parashikimet janë se pjesa e të moshuarve do të vazhdojë të rritet në periudhën në vijim. Është karakteristike të përmendet se nga pikëpamja gjinore, femrat janë popullata e moshuar më dominuese”, thekson Dragoviq.
Sipas saj, sektori i shëndetësisë është një sfidë veçanërisht e fortë për vendet me nivel të mesëm dhe të ulët të zhvillimit në drejtim të përmirësimit të cilësisë, disponueshmërisë dhe aksesueshmërisë. “Në kontekst të gjithë kësaj është më se e nevojshme të përcaktohet, monitorohet dhe vlerësohet një qasje strategjike kombëtare për kategorinë e të moshuarve, thotë Dragoviq.
Ajo beson se shteti e monitoron vetëm në mënyrë deklarative këtë kategori të popullsisë që është në rritje të vazhdueshme. “Analiza të caktuara sociologjike tregojnë se gjendja socio-ekonomike dhe cilësia e jetës së popullsisë së moshuar në vend është e pafavorshme në krahasim me vendet e zhvilluara”, thotë profesoresha.
Qëndrimi i saj është se zbatimi i masave të miratuara tashmë, veçanërisht i Strategjisë për të moshuarit (2010-2020), duhet të monitorohet. Nëse është e nevojshme, vlerëson profesoresha, duhet të miratohet një strategji e re.
Ish-drejtori i Entit Shtetëror për Statistikë, Apostol Simovski, gjatë kohës së të cilit është bërë regjistrimi i popullsisë në vitin 2021, por edhe është përgatitur botimi Projeksionet e popullsisë së Republikës së Maqedonisë së Veriut deri në vitin 2070, është i bindur se çelësi për përmirësimin e gjendjes me moshën demografike në vend është hyrja në BE.
“Duhet të ndalet emigrimi, veçanërisht i të rinjve dhe çelësi është hyrja në BE. Nëse diçka nuk bëhet shumë shpejt përsa i përket integrimit evropian, do të shkojmë shumë më shpejt drejt projeksioneve të pafavorshme dhe numri i banorëve prej 1,5 milionë në 40 vjet do të jetë emër mendor për ne. Të rinjtë dhe të gjithë qytetarët duan të jetojnë në një shtet të rregullt, ligjor, funksional. Nuk kemi të ardhme të ndritur nëse nuk arrijmë ta krijojmë atë sa më shpejt, nëse nuk kemi arsim cilësor, shëndetësi të mirë… Hyrja në BE është rruga jonë e vetme, ky është çelësi, theksoi Simovski në një intervistë për MIA-n.
Sipas statistikave, Simovski tregon se në këtë vend mosha mesatare e lindjes së fëmijës së parë është 27-28 vjeç. “Dhe ky është problemi kryesor, lindjet nuk ndodhin në vend, por diku jashtë vendit ose familjet e reja shkojnë jashtë dhe zgjerohen atje. Nëse shikojmë normat e fertilitetit (numri i fëmijëve të lindur nga gratë në moshë riprodhuese) në 13-14 vitet e fundit, nga viti 201 deri në 2023, ato janë afërsisht të njëjta, një grua lind 1.6 ose 1.5 fëmijë. Dhe këtu nuk kemi ndryshime, gjatë gjithë kohës gjatë asaj periudhe shifrat kanë qenë të njëjta, përveç në vitin 2019 dhe 2020 ku është shënuar një rënie prej 1.3. Gjithmonë ka pasur një konstante, kështu që tek ne nuk është prishur dëshira për formimin e familjeve, qëndrimi tradicional ndaj familjes ende ekziston, por problemi është se potenciali për lindje, potenciali i ri është duke u zvogëluar, krucialisht për shkak të emigrimit”, thotë Simovski.
Ai e shikon problemin në faktin se shteti nuk i mban të rinjtë, por mendon se problem edhe më i madh është se nuk kemi të dhëna se sa njerëz po emigrojnë. Ky numër, sipas Simovskit, është në rritje, ndonëse potenciali për emigracion tashmë është zvogëluar.
“Nuk ka më kush të emigrojë nga Maqedonia lindore apo jugore. Megjithatë, ajo valë është ende e madhe. Të rinjtë këtu nuk kanë të ardhme të sigurt, nuk e dinë se çfarë do të ndodhë, faktori ekonomik nuk është më i vetmi faktor që ka rëndësi. Ka qenë deri para 20 apo 30 vjetësh, dhe më pas më shumë se 90 për qind e njerëzve emigruan për arsye ekonomike. Sot ata nuk emigrojnë vetëm për këtë, por edhe për mungesën e sigurisë juridike. Do të nisësh një biznes, dikush nuk do të të paguajë, nuk do të mund të mbledhësh të arkëtueshmet, do të ngecesh, nuk ke siguri. Do të tërhiqeni me vite nëpër gjykata dhe nëse do të merrni edhe një vendim në favorin tuaj. Trazirat politike janë katastrofike dhe e gjithë kjo prek qytetarët, të gjithë duan të jetojnë në një vend të rregullt”, thekson Simovski.
Ai shton gjithashtu se në shifrat që nuk përfshijnë emigracionin, që nga regjistrimi i popullsisë e në vazhdim kemi një rënie të popullsisë. Regjistrimi i vitit 2021 regjistroi 1.837.000 banorë dhe tani numri është 1.820.000. Nëse kësaj i shtojmë edhe ata që kanë emigruar në këto katër vite, mund të arrijmë në 1.700.000 e diçka më shumë. Siç thotë Simovski, duke iu referuar treguesve statistikorë, nga viti 2010 kur kanë lindur 24.296 fëmijë, në vitin 2023 kanë lindur 16.737.
“Në vitin 2024 ndoshta do të jenë rreth 15.000. Pra, kemi një rënie prej gati 10 mijë fëmijë të lindur, që është e tmerrshme. Mendoj se arsyeja kryesore është emigracioni. Mosha mesatare e popullsisë po rritet dhe është midis 45 dhe 50 vjeç. Piramida e moshës tek ne, në vend që të jetë më e gjerë në bazë (që tregon popullatën e re), ka formën e trungut, pra bëhet një pemë që ka edhe një gropë në mes (që tregon për moshat nga 20 deri në 40 vjeç). Ky është rezultat i emigrimit, thekson Simovski. Sipas Indeksit të Plakjes, Maqedonia ka kohë që ka hyrë në kategorinë e një vendi me popullsi shumë të vjetër. Mirëpo, fakti që prej kohësh kemi hyrë në kategorinë e një shteti me popullsi shumë të vjetër nuk është nga sot, por për 15 vjet”, vlerëson Simovski dhe shton se tani jemi në pleqëri të thellë demografike. Megjithatë, ne nuk bëjmë përjashtim. Evropa është një kontinent i vjetër dhe të gjitha vendet evropiane e kanë këtë problem.
POPULLSIA MË E MADHE ËSHTË NGA 40 DERI NË 65 VJEÇ DHE NUK DUHET TË JETË MBI 60 VJEÇ
Kufiri i jetëgjatësisë po rritet vazhdimisht. Disa fatkeqësi natyrore, tërmete ose ngjarje, epidemi të tilla si KOVID mund të shkaktojnë çrregullime të caktuara. KOVID ka pasur një ndikim drastik në rritjen e vdekshmërisë. Në ato vite jetëgjatësia varej ekskluzivisht nga shkalla e vdekshmërisë, jo nga lindjet, sepse edhe të rinjtë vdisnin nga KOVID-i. Në ato vite, jetëgjatësia mesatare u ul. Në vitin 2018, para KOVID-it, jetëgjatësia ishte 76.34 vjet (74.39 për burrat dhe 78.29 për gratë), në 2019 ishte 75.74 vjet (73.62 për burrat dhe 77.87 për gratë), në vitin 2020 u ul edhe më shumë për shkak të ndikimit të drejtpërdrejtë të KOVID-it në 74.57 (tek burrat 72.41, tek gratë 76.74) Në vitin 2021 ishte 74.44 vjet (72.22 për burrat, 76.74 për gratë) dhe më pas fillon të rritet. Në vitin 2022 është 75.32 vjet (73.16 për meshkujt, 77.58 për femrat), pra kthehet në shifrat e pesë deri në gjashtë vjet më parë. (mia.mk)
