Në qendër të këtyre bisedimeve do të jetë presioni i ri i SHBA-së mbi Hungarinë dhe Sllovakinë që të shkëputen urgjentisht nga nafta ruse – hapi i fundit i Trump në përpjekjet e tij për të ushtruar presion mbi Rusinë që t’i japë fund luftës së saj ndaj Ukrainës
“Ekziston një rrjet që kundërshton luftën në botë, me dy pika fokale: njëra e pushtetit të udhëhequr nga presidenti i SHBA-së dhe njëra e shpirtit që gjendet këtu me Atin e Shenjtë”, tha Viktor Orban të hënën pas takimit me Papa Leon në Vatikan. “Ne marrim forcë, motivim dhe bekim nga të dyja”, tha kryeministri hungarez. Nëse aleati i tij në Shtëpinë e Bardhë, Presidenti i SHBA-së Donald Trump, do të kishte në mendje, atëherë mendimet e tij mund të ishin kthyer në një takim të vështirë që e pret javën e ardhshme në Uashington. Burri që Trump e ka quajtur një “udhëheqës të madh” dhe që ka shkaktuar prej kohësh admirim në qarqet e MAGA-s, papritmas e gjen veten në një pozicion të pazakontë – në kundërshtim me presidentin e SHBA-së për një çështje me rëndësi kritike.
Në qendër të këtyre bisedimeve do të jetë presioni i ri i SHBA-së mbi Hungarinë dhe Sllovakinë që të shkëputen urgjentisht nga nafta ruse – hapi i fundit i Trump në përpjekjet e tij për të ushtruar presion mbi Rusinë që t’i japë fund luftës së saj ndaj Ukrainës.
I pyetur së fundmi nëse Trump kishte shkuar shumë larg në vendosjen e sanksioneve ndaj dy kompanive më të mëdha të naftës ruse, Orban tha “nga pikëpamja hungareze, po”. Orban ka përdorur varësinë e madhe të vendit të tij nga nafta dhe gazi rus për të çuar përpara axhendën e tij në disa mënyra. Ai e ka përdorur atë si armë për të sulmuar Brukselin, si një mjet për të ruajtur marrëdhëniet e tij të mira me Moskën dhe si një platformë mbi të cilën shpreson të fitojë rizgjedhjet prillin e ardhshëm në Hungari. Ai u ka premtuar votuesve “energji të lirë ruse”. Orban do të hyjë në këto zgjedhje duke e portretizuar veten si një palë duar të sigurta në një botë gjithnjë e më të pasigurt. Por Orban është prapa në shumicën e sondazheve të opinionit publik, pasi qeveria e tij u trondit nga ngritja meteorike e udhëheqësit të partisë opozitare Tisza, Peter Magyar.
Kryeministri hungarez është zemëruar gjithashtu nga sulmet e përsëritura me dronë ukrainasë në tubacionin Druzhba këtë verë, të cilat ndërprenë përkohësisht furnizimet për vendin e tij. Zyrtarë të lartë hungarezë kanë lënë të kuptohet prej muajsh se besojnë që lufta në Ukrainë mund të ketë mbaruar deri në fund të vitit – një pretendim në dukje absurd, derisa në fillim të këtij muaji u bë i ditur lajmi për një samit të planifikuar në Budapest midis Trump dhe Presidentit rus Vladimir Putin.
Por planet e hartuara me kujdes të Orbanit filluan të prisheshin më 21 tetor, kur Shtëpia e Bardhë njoftoi se samiti ishte anuluar.
Qeveria e Orbanit kishte punuar fshehurazi për planet e samitit për muaj të tërë. Balazs Orban, drejtori politik i Orbanit (pa lidhje familjare), gëzon marrëdhënie të ngushta me zëvendëspresidentin e SHBA-së JD Vance dhe besohet se ka luajtur një rol të rëndësishëm. Orban shpreson ta bindë Trumpin që të lehtësojë presionin mbi Hungarinë të paktën deri në zgjedhje, kur të dy takohen në Uashington javën e ardhshme. Qeveria hungareze duket se mbështetet në idenë se Trump është i mërzitur nga lufta në Ukrainë dhe dëshiron t’i kthejë shpinën nëse nuk arrihet një marrëveshje së shpejti. Orban ka kundërshtuar ashpër mbështetjen ushtarake dhe financiare perëndimore për Ukrainën dhe përjashton anëtarësimin e Ukrainës në NATO dhe BE. Ai e portretizon Trumpin si një president pro-paqes, duke i lënë pas dore ata që i sheh si luftëdashës të BE-së.
Kulmi i samitit të anuluar në Budapest do të kishte qenë momenti kur ai u shfaq në ballkonin e Manastirit Karmelit në Castle Hill, me pamje nga Danubi, i shoqëruar nga presidentët Trump dhe Putin. Si mund të votonin hungarezët kundër një udhëheqësi kaq të suksesshëm ndërkombëtarisht, mund të kishte pyetur ai.
Të hënën në Romë, pavarësisht kundërshtimeve të SHBA-së, Orban këmbënguli se samiti do të ndodhte – ishte vetëm çështje kohe. Në fundjavë, zëdhënësi i Kremlinit, Dmitry Peskov, sugjeroi në heshtje të njëjtën gjë. Nën presionin e SHBA-së, a do ta ndjekë Orban shembullin çek? Problemi më i madh që po prish marrëdhëniet SHBA-Hungari është nafta. Në vitin 2024, Hungaria madje rriti sasinë e naftës që merr nga Rusia nëpërmjet tubacionit Druzhba (Miqësia). Më 23 tetor, pikërisht kur Orban po i drejtohej një tubimi të mbështetësve të tij para Parlamentit në Budapest, SHBA-të njoftuan sanksione ndaj dy kompanive gjigante ruse të naftës, Lukoil dhe Rosneft. Hungaria mori 64% të naftës së saj përmes tubacionit të Miqësisë nga Rusia, nëpërmjet Bjellorusisë dhe Ukrainës, në vitin 2020. Deri në vitin 2024 kjo shifër arriti në 80%, ose 5 milionë ton në vit.
Qeveria hungareze argumenton se tubacionet tokësore janë mënyra më e lirë për të marrë naftë dhe se, duke mos pasur bregdet të vetin, nuk ka alternativë. Sasi shumë më të vogla importohen gjithashtu nga Kazakistani, Kroacia, Iraku dhe Azerbajxhani.
Një problem tjetër është se nafta bruto ruse Ural ka një përmbajtje më të lartë squfuri sesa nafta bruto Brent e furnizuar nga vende të tjera. Rafineria kryesore hungareze në Szazhalombatta, e drejtuar nga gjigandi hungarez i naftës MOL, dhe rafineria Slovnaft në Sllovaki, gjithashtu e drejtuar nga MOL, janë të dyja të konfiguruara për të përpunuar kryesisht naftën bruto Ural, jo naftën Brent. Brenda BE-së, Orban është tani udhëheqësi më jetëgjatë. Larg largimit nga blloku, ai dëshiron ta ribëjë atë sipas imazhit të tij, si një bashkim kombesh sovrane. Për këtë, ai ka marrë edhe lëvdata nga Putini. Por argumenti i Hungarisë se nuk mund të ndryshojë minohet nga shembulli çek. Ky është një vend me një popullsi të ngjashme me Hungarinë, dhe gjithashtu pa dalje në det. Republika Çeke tradicionalisht mbështetej shumë te nafta bruto ruse për tetë milionë ton naftë që i nevojiten në vit.
Duke filluar nga fillimi i vitit 2022, pas pushtimit të plotë rus të Ukrainës, qeveria çeke nën kryeministrin Petr Fialla investoi shumë në përmirësimin e tubacionit ekzistues Transalpine që të çon në portin italian të Triestes.
Në të njëjtën kohë, rafineritë e saj në Kralupy dhe Litvínov u përshtatën për naftën bruto Brent. Në prill të vitit 2025, autoritetet çeke njoftuan me krenari se nuk po merrnin më asnjë pikë naftë ruse. Ekspertët e energjisë thonë se ndërsa MOL, gjigandi hungarez i naftës, po e ndryshon në heshtje teknologjinë e tij, ajo që mungon është një vendim politik nga qeveria për t’u zhvendosur te tubacioni Adria nga porti kroat i Omisaljit. Ekzistojnë gjithashtu mosmarrëveshje midis kompanisë kroate Janaf dhe MOL – rreth sasisë së naftës që mund të përballojë tubacioni. Kur të dy takohen javën e ardhshme, Trump do t’i kërkojë Orbanit të tregojë vullnet politik për t’u shkëputur nga furnizimet ruse.
Por Orban mund ta shohë këtë si një vendim të vështirë për t’ua shpjeguar votuesve hungarezë. Pasi argumentoi për vite me radhë se Hungaria nuk mund të mbijetojë pa naftën dhe gazin rus, ai do të humbiste reputacionin nëse do të rezultonte se mundet.
Matt Whitaker, ambasadori i SHBA-së në NATO, tha në një intervistë për Fox News të dielën se Hungaria ende nuk kishte ndërmarrë asnjë hap aktiv për t’i dhënë fund varësisë së saj nga nafta ruse. “Ka shumë planifikime që miqtë tanë në Hungari do të duhet të bëjnë”, tha ai dhe premtoi ndihmën e SHBA-së për Hungarinë dhe Kroacinë që kjo të ndodhë. Ndërsa pulëbardha fluturon, Omisalj është vetëm 70 km larg Triestes. Nafta e transportuar nga deti nga Kazakistani, Libia, Azerbajxhani, SHBA-ja dhe Iraku së shpejti mund të rrjedhë përmes tubacionit Adria edhe në Hungari. Pavarësisht paralajmërimeve të zymta të Orbanit për rritje të çmimeve, nuk ka të dhëna – të paktën deri më tani – që sugjerojnë se konsumatorët çekë duhet të paguajnë më shumë. Nuk ka asgjë që miku i tij i vjetër Donald Trump i pëlqen më shumë sesa arritja e një marrëveshjeje. Orban do të zbulojë se sa bindës mund të jetë presidenti i SHBA-së. (BBC)
