Jeta e Ali Osekut nuk është vetëm histori arti. Është histori qëndrese. Ai është një simbol për të gjithë ata që zgjodhën të mos heshtin, për të gjithë ata që u mohua e drejta për të shprehur të bukurën ndryshe. Oseku nuk vdiq në Spaç, megjithëse regjimi deshi ta varroste aty. Ai jetoi, dhe me dritën e tij, ndriçoi një brez të tërë. Sot, kur Shqipëria përpiqet të kuptojë vetveten në pasqyrën e historisë, Oseku na kujton se arti nuk është zbukurim, por akt moral
Në historinë e artit dhe kulturës shqiptare, Ali Oseku mbetet një shembull i vërtetë i rezistencës kreative, i cili e kaloi hijen e censurës me dritën e krijimtarisë së lirë. Ai arriti të bëhej jo vetëm një individ i shquar, por një simbol kolektiv i lirisë estetike dhe përmbysjes së hapësirës ideologjike. U konsiderua një emblemë e artit shqiptar, një artist antikonformist që solli modernizmin në Shqipërinë e izoluar. Ali Oseku është një nga figurat më të ndritura dhe më sfiduese të artit shqiptar të shekullit XX. Artist, disident dhe pedagog, jeta e tij përfaqëson në mënyrë shembullore kontrastin mes shtypjes dhe krijimtarisë, mes dhunës ideologjike dhe shpirtit të lirë.
Një jetë e ndarë mes brushës dhe burgut, por që u bashkua nën hijen e dritës që vetëm arti i vërtetë mund të mbartë. Ali Oseku lindi më 25 shkurt 1944 në Tiranë, në një familje me origjinë nga Gjakova, Kosovë. Që në moshë të re u shfaqën prirjet e tij për vizatim dhe art. Pavarësisht kushteve të vështira të kohës, familja mbështeti pasionin e tij dhe në vitin 1959 ai filloi studimet në Liceun Artistik “Jordan Misja”, duke i përfunduar në vitin 1963. Më pas vazhdoi në Institutin e Lartë të Arteve të Bukura, ku u diplomua për pikturë në vitin 1969. Në vitet e para pas diplomimit, Ali Oseku u punësua si skenograf në Teatrin Kombëtar të Operës dhe Baletit.
Kjo periudhë përkon me një fazë të hershme eksperimentimi në artin e tij. Ai u largua që në fillim nga dogmat e realizmit socialist, që dominonte të gjitha format e shprehjes në Shqipërinë e diktaturës. Ngjyrat e forta, lirizmi vizual dhe abstraksioni i kontrolluar bënë që veprat e tij të konsideroheshin “të dyshimta”, “jo ideologjike”, madje “dekadente”. Pikturat e Osekut nuk pasqyronin traktorë, ushtarë apo skena të lavdishme të punës, ashtu siç e donte partia. Përkundrazi, ai kërkonte njeriun e brendshëm, emocionin, dritën që buron nga shpirtërorja, jo nga propaganda.
RRUGA DREJT NDËSHKIMIT
Në vitin 1973, në valën e ashpërsimeve pas “Festivalit të 11”, Oseku përfundon në “riedukim”, një formë dënimi e heshtur, që synonte izolimin social të intelektualëve që “devijonin”. Në vitin 1975, arrestohet zyrtarisht dhe dënohet me burg, me akuzën se kishte përhapur ide “liberale dhe të rrezikshme”. Vuajti dënimin në burgun famëkeq të Spaçit, ku qëndroi deri në vitin 1979. Atje, mes hekurave dhe skllavërisë moderne, Oseku pikturonte me ngjyrat që gjej në mendje, sepse as brushë nuk kishte. Ishte një proces krijues në errësirë, ku imagjinata zëvendësonte kanavacën. Pas lirimit, regjimi nuk i lejoi kthimin në art. Ai u detyrua të punonte në ndërtim dhe në punë të rënda fizike. Veprat e tij nuk mund të ekspozoheshin. Që nga ajo kohë, Oseku u mbyll në vetvete dhe u bë “piktor i heshtur”, por gjithmonë aktiv në shpirt.
Përpara arrestimit, ai i dogji vetë shumicën e veprave të tij, nga frika se mund të shërbenin si “prova armiqësie”. U ruajtën vetëm dy: një portret i nënës, dhe një portret burri – simbolikisht, nënë dhe vetja.
Vetëm pas rënies së komunizmit, më 1991, Ali Oseku mundi të rikthehej në skenën artistike. Ai filloi të ekspozohej, të botohej dhe të mësonte studentë të rinj. Në vitin 1998 u bë pedagog në Akademinë e Arteve dhe më vonë shef i Katedrës së Grafikës. Me veprat e tij, Ali Oseku solli një frymë të re, që nuk ishte thjesht moderne – ishte e çliruar. Ai u kthye në një simbol të rezistencës artistike, një mjeshtër që nuk hoqi dorë nga e vërteta, edhe kur kjo e çonte drejt burgut. Pikturat e Osekut nuk janë thjesht tablo – janë gjendje. Ai përdor ngjyra të pasura, forma të lira dhe një lëvizje që të kujton Jackson Pollock, por me një butësi mesdhetare. Nuk ka qendër, por një shpërndarje dritash, trishtimi, përhumbjeje dhe reflektimi.
TRASHËGIMIA ARTISTIKE
Vepra e Ali Osekut është e lirë nga kufijtë ideologjikë, por edhe nga ata formalë. Është një meditim i ngjizur në vuajtje dhe shpërthyer në kanavacë me një ndjenjë të rrallë spiritualiteti. Ali Oseku mori pjesë në shumë ekspozita brenda dhe jashtë vendit, përfshirë Bienalen e Tunisit, Athinës, Milanos etj.. Por, një nga kulmet ishte ekspozita personale e vitit 2023 me titullin “E gjithë drita që nuk mund ta shohim”, një referencë jo vetëm estetike, por edhe metafizike. Kjo ekspozitë ishte një rikujtim për publikun se edhe kur artisti burgoset, drita e tij nuk shuhet. N
ëse shoqëria nuk e lejon ta shohësh, historia do e bëjë. Ali Oseku ndërroi jetë më 2 prill 2024, në moshën 80- vjeçare. Ai u përcoll me nderime, me vlerësime publike nga Presidenti i Republikës dhe personalitete të artit.
Por më e rëndësishmja: u përcoll si një nga të paktët artistë shqiptarë që nuk e komprometoi kurrë lirinë për hir të famës apo sigurisë. Jeta e Ali Osekut nuk është vetëm histori arti. Është histori qëndrese. Ai është një simbol për të gjithë ata që zgjodhën të mos heshtin, për të gjithë ata që u mohua e drejta për të shprehur të bukurën ndryshe. Oseku nuk vdiq në Spaç, megjithëse regjimi deshi ta varroste aty. Ai jetoi, dhe me dritën e tij, ndriçoi një brez të tërë. Sot, kur Shqipëria përpiqet të kuptojë vetveten në pasqyrën e historisë, Oseku na kujton se arti nuk është zbukurim, por akt moral.
