Ajo që e shpëton njeriun nuk është njohuria e madhe, por ndershmëria intelektuale – guximi për të parë në pasqyrë dhe për të mos gënjyer veten. Vetëm një shoqëri që pranon dobësitë e saj mund të bëhet më e fortë. Vetëm një individ që pranon gabimet e tij mund të rritet. Lufta jonë më e gjatë, ajo kundër iluzionit dhe budallallëkut, nuk ka fitues absolut, por ka përparim të përditshëm. Dhe çdo hap drejt vetëdijes është një fitore më e madhe se çdo betejë me armikun e jashtëm
Nga Mr.Hasan BAFTIJARI
Ka luftëra që zgjasin vite, dekada, madje edhe shekuj. Por ato më të gjatat nuk zhvillohen në fronte ushtarake e as nëpër kufij shtetesh. Lufta më e gjatë është ajo që ndodh brenda nesh – lufta kundër iluzionit dhe budallallëkut. Lufta me armikun e jashtëm, sado e përgjakshme të jetë, ka fund: një ditë vjen armëpushimi, vendoset paqja dhe shkruhet historia. Por lufta me iluzionet tona mendore e kulturore nuk njeh përfundim, sepse ajo ringjallet çdo ditë brenda çdo njeriu që refuzon të shohë realitetin ashtu siç është.
Iluzioni është ndoshta armiku më dinak i njeriut. Ai nuk hyn me forcë; futet në mendje përmes rehatisë, përmes dëshirës për të jetuar pa shqetësime dhe përmes nevojës për të besuar se gjithçka është nën kontroll. Njeriu krijon botën e vet të rreme, ku fajet janë gjithmonë të tjerëve, ku dështimet justifikohen me fatin dhe ku përgjegjësia zbehet në mjegullën e përbashkët të “të gjithë janë njësoj”. Kështu, ndërtojmë një realitet të bukur në dukje, por të kalbur në thelb, sepse mbështetet mbi gënjeshtrën dhe vetë-mashtrimin.
Në shoqëritë tona, iluzioni ka marrë trajta kulturore. Ne kemi mësuar të duam formën më shumë se përmbajtjen, fjalën më shumë se veprën, lavdërimin më shumë se reflektimin. Kemi ndërtuar mite që na bëjnë të ndihemi krenarë, por që shpesh na pengojnë të përmirësohemi. Kur përmend të metat tona, të akuzojnë se je pesimist; kur kërkon ndryshim, të quajnë përçarës. Dhe kështu, iluzioni bëhet pjesë e karakterit tonë kombëtar një armë për të mbrojtur qetësinë, jo për të kërkuar të vërtetën.
Budallallëku, në këtë kuptim, nuk është mungesë mendjeje, por mungesë guximi për të menduar. Është prirja për të ndjekur turmën, për të përsëritur fraza pa kuptuar kuptimin e tyre, për t’u mbyllur në sigurinë e zakoneve. Është ajo mendësi që i jep fund çdo debati me shprehjen “kështu ka qenë gjithmonë”, apo që e sheh dijen si rrezik e jo si ndriçim. Budallallëku nuk është i lindur është i kultivuar, i ushqyer nga arsimimi sipërfaqësor, nga propaganda dhe nga mediat që përditë e më shumë shesin sensacion në vend të mendimit.
Kjo është arsyeja pse lufta me budallallëkun dhe iluzionin është më e vështira nga të gjitha. Sepse nuk luftohet me armë, por me mendje. Nuk përballesh me armik të dukshëm, por me një armik që ndonjëherë fshihet brenda vetes në mendimet e tua, në zakonet që i quan “normale”. Kjo luftë kërkon një lloj trimërie tjetër: atë të brendshme, të heshtur, që të detyron të pranosh se ndoshta për vite me radhë ke jetuar në mashtrim. Pranimi i një gabimi është akt i dhimbshëm, por vetëm ai e shëron shpirtin nga iluzioni.
Në këtë betejë, shumë njerëz zgjedhin të mos luftojnë. Preferojnë qetësinë e mashtrimit përballë trazirës së së vërtetës. Disa përdorin “opiumin” modern argëtimet, rrjetet sociale, zhurmën e përditshme për të mos dëgjuar zërin e brendshëm që kërkon reflektim. Të tjerë i japin përparësi rehatisë materiale, duke e pranuar gjendjen ekzistuese si të vetmen të mundshme. Kështu lind stagnimi: një shoqëri që flet shumë për ndryshim, por frikësohet prej tij.
Nëse e vëzhgojmë me kujdes, iluzioni është mburoja e frikës frikë nga ndryshimi, frikë nga e panjohura, frikë nga humbja e privilegjeve. Ai i bën njerëzit të ndihen të qetë, por ajo qetësi është si gjumi para stuhisë. Budallallëku, ndërkohë, është armatura e krenarisë boshe bindja se s’kemi nevojë të mësojmë, të pyesim apo të dëgjojmë. Ai shfaqet në mënyrën si flasim, si reagojmë ndaj kritikës, si e matim suksesin: me aparencë, jo me thelb.
Megjithatë, pavarësisht errësirës që krijojnë këta dy armiq, ata nuk janë të pathyeshëm. Lufta kundër tyre fillon nga vetëdija nga momenti kur njeriu ndalon së fajësuari të tjerët dhe fillon të pyesë veten. Aty lind shpresa, aty ndodh çlirimi i vërtetë: kur njeriu fillon të shembë muret e mashtrimit që ka ngritur vetë. Dhe ndoshta atëherë, mund të themi se lufta më e gjatë po i afrohet fundit.
Por për të arritur deri aty, duhet të mësojmë artin e dyshimit të shëndetshëm: të dyshojmë jo për t’u bërë mosbesues, por për të mos u bërë pre e çdo iluzioni të radhës. Duhet të kultivojmë mendimin kritik, aftësinë për të pyetur “pse” dhe “si”, për të mos e marrë asgjë si të dhënë vetëm sepse përsëritet shpesh. Edukimi i vërtetë nuk është akumulim informacioni, por ndërtim vetëdijeje që të lejon të mendosh lirshëm. Dhe një shoqëri që nxit pyetjen, nuk ka frikë nga e vërteta.
Në fund, ajo që e shpëton njeriun nuk është njohuria e madhe, por ndershmëria intelektuale – guximi për të parë në pasqyrë dhe për të mos gënjyer veten. Vetëm një shoqëri që pranon dobësitë e saj mund të bëhet më e fortë. Vetëm një individ që pranon gabimet e tij mund të rritet. Lufta jonë më e gjatë, ajo kundër iluzionit dhe budallallëkut, nuk ka fitues absolut, por ka përparim të përditshëm. Dhe çdo hap drejt vetëdijes është një fitore më e madhe se çdo betejë me armikun e jashtëm.
Në fund të ditës, nuk ka nder më të madh sesa ta fitosh luftën me veten. Sepse, kur armiku është brenda nesh, çdo fitore fillon nga guximi për ta njohur atë.(koha.mk)
