Vetëm një informacion i rremë mund të marrë shumë vendime të gabuara që do të bëjnë një ndryshim në gjendjen personale, por edhe në funksionimin e të gjithë sistemeve. Pra, mos besoni gjithçka, mos e lini veten të jeni pre dhe të merrni informacione të gabuara!
Informacioni i dëmshëm publikohet gjithmonë për të shkaktuar kaos. Prej tyre përfiton një grup i caktuar njerëzish, një individ apo një sistem. Nëse informacioni nuk kontrollohet dhe besohet në çast, atëherë efekti i dëmshëm përshkallëzohet në nivele të shumta. Për shembull, në këtë rast:
– Personi që lexon lajmet nuk e kontrollon dhe nuk e beson, e zë paniku dhe informon miqtë dhe të njohurit
– Të gjithë shkojnë së bashku për të shpenzuar paratë e nevojshme për një produkt që nuk i duhet në sasi të tilla
– Krijohet një krizë artificiale në treg për produktin, sepse nuk ka informacion real, gjë që do të shkaktojë stoqe paraprakisht
– Kështu, dyqanet mbeten pa produkte dhe njerëzit gjithnjë e më shumë besojnë në informacione të rreme
Meqenëse produkti mungon, ai fillon të prodhohet në mënyrë të jashtëzakonshme, për të cilin përdoren burime shtesë që duhen paguar, ose është blerë nga një vend tjetër, gjë që i kushton shtetit ekstra. Vetëm një informacion i rremë mund të marrë shumë vendime të gabuara që do të bëjnë një ndryshim në gjendjen personale, por edhe në funksionimin e të gjithë sistemeve. Pra, mos besoni gjithçka, mos e lini veten të jeni pre dhe të merrni informacione të gabuara!
POLITIZIMI
Ndryshimi më i dukshëm në gazetari në vitet e fundit ka qenë politizimi i raportimit për pothuajse të gjitha temat. Polarizimi politik është thjesht pjesë e evolucionit të gazetarisë pavarësisht nëse raportohet për Wimbledon, Çmimet Oscar apo zgjedhjet presidenciale. Vitet e fundit, në krye të çdo balline të çdo webfaqeje lajmesh kanë dominuar lajmet politike. Përjashtimi i vetëm nga ky rregull është ndonjë fatkeqësi e madhe a të shtëna masive, por edhe këto ngjarje kanë tendencë të politizohen. Kjo qasje çon në një betejë për supremaci politike sepse fushatat parazgjedhore më nuk mjaftojnë. PR-ja nevojitet çdo ditë.
Lajmet politike janë bërë kaq të polarizuara dhe luftarake, duke arritur kulmin në luftën e hapur që po zhvillohet sot mes rrymave të caktuara.
Aq janë bërë të pranishme saqë në media po zhvillohen grindje të hapura për ftesa për të shënuar përvjetorët dhe për të vendosur kurora lulesh për të vdekurit. Sot, kryeministrat komentojnë gjithçka, pastaj opozita i komenton deklaratat e kryeministrit sepse tërë fushatën e tyre PR e bazojnë në po ato deklarata. Mediat i fërkojnë duart me kënaqësi sepse masat e duan grindjen.
LAJMET E RREME DHE VËRTETIMI I FAKTEVE
Politikanët gjithmonë kanë gënjyer për veprimet dhe qëllimet e tyre, e mediat janë përpjekur t’i rregullojë gjërat. Sot, nuk gënjejnë vetëm politikanët, por gënjejnë edhe burimet e besueshme dhe departamentet e tyre të PR-së.
Ndërsa polarizimi në media ka krijuar ndarje ekstreme, vlerësimi jokritik i burimeve dhe informatave është bërë burimi kryesor i dezinformimit në internet. Gënjehet për gjithçka dhe për çfarëdo arsye.
Gënjehet për stabilitetin e martesës, për ideologjinë dhe aktualitetin politik, për të degraduar konkurrencën… Mediat që verifikojnë fakte përpiqen të hedhin dritë mbi thashethemet e internetit dhe të pavërtetat e hapura. Problemi me të cilin përballen është se vetë kontrolli i fakteve është politizuar.
ÇFARË DUHET TË BËJMË?
Arsyet pra pse lajmet e rreme besohen janë komplekse. Ato kanë ndër të tjera të bëjnë me personalitetin tonë dhe qëndrimin kundrejt fakteve dhe dijeve. Por edhe sepse lajmet e rreme janë një mjet interesant për të vendosur kontakt me të tjerët dhe për të tërhequr vëmendjen dhe për tu pëlqyer nga të tjerët. Ekzistojnë mekanizma të ndryshme kognitive, që shtrembërojnë perceptimin tonë. Pyetja është: Si mund të bëhemi më rezistentë? Një nga hapat e parë është mbase të bëhemi të vetëdijshëm për subjektivitetin dhe manipulueshmërinë tonë. Instituti Maqedonas i Mediave ju kërkon që nxënësve dhe studentëve tu jepen më shumë dije që kanë lidhje me faktet dhe shkencën.
“Në fund të fundit në shkencë gjithnjë ndodh që të gjendet një konsens, të bihet në marrëveshje midis sa më shumë ekspertëve të jetë e mundur. Por sapo të vijë një informacion i ri, ajo që më parë është vlerësuar si fakt ose konsens, rrëzohet”, përgjigjet IMM në pyetjet e gazetës KOHA.
Kjo është shumë komplekse dhe disa vetë kanë krijuar përshtypjen se faktet janë vendosur nga “elitat”. Kështu për shembull gjatë pandemisë së Coronës u tha se COVID-19 nuk i zë fëmijët, por më vonë papritur u tha se po. Një qasje që shkon në drejtim të ngjashëm është e ashtuquajtura “Prebunking”, kontroll i thashethemeve. Përdorueset dhe përdoruesit e internetit duhet të sensibilizohen duke u informuar për lajmet e rreme dhe dizinformimin që para se të bien në kontakt me to. Për shembull, para zhvillimit të zgjedhjeve kur pritet të ketë shumë lajme të gabuara për të manipuluar zgjedhëset dhe zgjedhësit, do t’ia vlente të zhvillohej një fushatë e tillë informimi.
(Ky artikull që sapo lexuat është pjesë e projektit “Dezinfo Lab” i mundësuar nga Programi #SustainMedia, i bashkëfinancuar nga Bashkimi Evropian dhe Ministria Federale Gjermane për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim. Përmbajtja e artikullit është përgjegjësi e medias KOHA dhe nuk pasqyron domosdoshmërisht pikëpamjet e BE-së apo të Ministrisë Federale Gjermane për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim)
