Pas vitit 1948, në kuadër të ligjeve të emergjencës që mbetën në fuqi deri para luftës së vitit 1967, qytetarët izraelitë me origjinë arabe ishin subjekt i kufizimeve të rënda në lëvizje dhe në të drejtën e shprehjes. Propaganda shtetërore ishte e kudogjendur. Profesorët që guxonin të flisnin për dëbimin e palestinezëve, qofshin hebrenj apo arabë rrezikonin vendin e punës
Më shumë se ¾ e popullsisë arabe në territoret që u bënë pjesë e shtetit të ri të Izraelit u dëbuan me anë të masakrave ndaj civilëve, shkatërrimit të qëllimshëm të shtëpive të tyre, dhunës së lloj-llojshme, përfshirë helmim të ujit, vrasje të tufave të bagëtive dhe djegie masive të të korrave, me qëllim rrënimin e ekonomisë së një shoqërie ende të mbështetur te bujqësia dhe blegtoria. Ky ishte episodi i njohur si “Nakba”, fjalë arabe që do të thotë katastrofë, që shënon dëbimin e palestinezëve në periudhën midis fundit të vitit 1947 dhe fillimit të vitit 1949. Rreth 750 mijë palestinezë u dëbuan, ndërsa më pak se 250 mijë mbetën brenda kufijve të shtetit të sapokrijuar hebre. A ishte ky një plan i paramenduar për spastrimin etnik?
“Dëbimi i palestinezëve ka qenë pjesë e ideologjisë sioniste që në fillesat e saj, shumë përpara krijimit të shtetit të Izraelit në maj 1948”, shkruan historiani izraelit Benny Morris, një prej zërave më të njohur për këtë periudhë. “Megjithatë, në fillim të luftës që shpërtheu pas refuzimit nga shtetet arabe të planit të ndarjes së tokës (sipas rezolutës 181 të OKB-së më 29 nëntor 1947), ende nuk kishte një plan të qartë dhe të shpallur për dëbimin masiv. Vetëm pas masakrave të para ndaj arabëve, në dhjetor 1947 dhe fillim të vitit 1948, udhëheqësit politikë dhe ushtarakë sionistë e kuptuan se ikjet e banorëve arabë u shërbenin objektivave të tyre”.
Në fillim të prillit të po atij viti, drejtuesit e Haganah-s, forca kryesore ushtarake e lidhur me kampin laburist izraelit, hartuan Planin Dalet, i cili parashikonte dëbimin masiv të popullsisë arabe, përfshirë edhe nga territore të caktuara për shtetin palestinez nga OKB-ja. Krahas kësaj, vepronin edhe formacionet ekstremiste të sionizmit nacionalist, si Irgun dhe Lehi, që përdornin dhunën dhe terrorin si mjet për zbrazjen e tërë rajoneve nga popullsia arabe.
Pas vitit 1948, në kuadër të ligjeve të emergjencës që mbetën në fuqi deri para luftës së vitit 1967, qytetarët izraelitë me origjinë arabe ishin subjekt i kufizimeve të rënda në lëvizje dhe në të drejtën e shprehjes. Propaganda shtetërore ishte e kudogjendur. Profesorët që guxonin të flisnin për dëbimin e palestinezëve, qofshin hebrenj apo arabë rrezikonin vendin e punës. Narrativa zyrtare mbizotëruese pohonte se palestinezët ishin larguar me dëshirën e tyre, të tradhtuar nga qeveritë arabe të rajonit, Egjipti, Jordania dhe Iraku, që i kishin mashtruar me premtime për fitore të lehtë dhe kthim të shpejtë në shtëpitë e tyre. Kjo narrativë u shoqërua me përfytyrimin e hebrenjve që, pasi i kishin shpëtuar Holokaustit, fituan ndaj një armiku shumë më të fuqishëm, si Davidi përballë Goliathit dhe se kthimi i refugjatëve do të përbënte një rrezik të brendshëm, një “kolonë e pestë” që do të minonte shtetin izraelit.
Edhe në fillim të viteve ’80, arkivat shtetërore dhe ushtarake izraelite mbeteshin të mbyllura ose të censuruara. Studiuesit që hasnin mbi letra të pafundme nga mjekë, mësues, imamë, priftërinj e kryetarë komunash që kërkonin kthimin nga kampet e refugjatëve në Liban, Jordani apo Siri, e kishin të vështirë të kuptonin çfarë kishte ndodhur vërtet. Cilat ishin të vërtetat e pathëna të lindjes së Izraelit? Çfarë fshehte ky moment historik?
Gjërat nisën të ndryshonin me paraqitjen e “historianëve të rinj” izraelitë intelektualë të lindur në klimën më liberale të viteve ’80, si dhe me zërat e historianëve dhe shkrimtarëve palestinezë nga diaspora evropiane dhe amerikane. Shpërthimi i Intifadës së Parë në vitin 1987, një kryengritje kryesisht paqësore në territoret e pushtuara nga Izraeli që prej vitit 1967, e solli sërish në qendër të vëmendjes ndërkombëtare “çështjen palestineze”.
Që prej atëherë, krahasimet dhe përplasjet midis Holokaustit dhe Nakba-s janë bërë një temë e vazhdueshme debati. Ndërkohë, nuk kanë munguar as zëra arabë, veçanërisht nga Libani apo Europa, që kanë dënuar mohimin e Holokaustit, ashtu siç janë shtuar edhe intelektualët izraelitë dhe hebrenjtë e diasporës që refuzojnë propagandën sioniste dhe narrativën zyrtare. Historianë si Shlomo Sand, profesor në Universitetin e Tel Avivit, vënë në pikëpyetje vazhdimësinë historike mes mbretërive antike hebraike dhe shtetit të sotëm të Izraelit. Të tjerë kanë sfiduar mitin e Izraelit të dobët përballë fqinjëve të fuqishëm, duke hetuar edhe përgjegjësitë e Izraelit në atë që quhet “Nakba e dytë”, pas luftës së vitit 1967.
Sot, Nakba është risjellë në vëmendje pas masakrës së kryer nga Hamas më 7 tetor 2023. Kjo edhe për shkak të deklaratave të menjëhershme të disa përfaqësuesve të së djathtës ekstreme izraelite, të cilët kërkuan dëbimin e të gjithë palestinezëve, jo vetëm nga Gaza, por edhe nga Bregu Perëndimor.
Ky projekt, me rrënjë të vjetra, mori vrull pas luftës së vitit 1967 dhe u ushqye më tej nga zgjerimi i kolonive hebraike në territoret e pushtuara. Kjo linjë e ashpër gjeti kulmin në vrasjen e kryeministrit laburist Yitzhak Rabin në vitin 1995, me qëllim ndalimin e procesit të paqes të iniciuar në marrëveshjet e Oslos të vitit 1993. Në këtë dritë, epilogu shfaqet i errët dhe i përsëritur: çdo projekt për zgjerimin e kufijve të Izraelit shoqërohet me një “Nakba” të re një tjetër katastrofë për popullin palestinez. (Corriere della Sera)
