Habbaniyah u ndërtua në fillim të viteve 1980 si rezervuar uji dhe qytet turistik gjatë një epoke të shkurtër të zhvillimit të shpejtë dhe prosperitetit financiar në Irak. Pas pushtimit të Irakut të udhëhequr nga SHBA-ja në vitin 2003, ai ra në neglizhencë dhe çrregullim, i cili u përkeqësua në mars 2015, kur ISIL-i mori kontrollin e zonës
Burimi më i çmuar në fshatrat e Al-Ankour është uji, e tash më nuk e kanë. Shumë nga 13 mijë banorët e zonës duan të largohen, por nuk kanë mjete për të shpëtuar. Liqeni Habbaniyah, dikur shtrat i madh uji që përfshinte 140 km katrorë me një kapacitet prej 3.3 miliardë metrash kub po tkurret me shpejtësi, ndërsa rreth tij shpaloset një krizë shkatërruese e ujit. Toka është plasaritur, dielli djeg dhe vendësit po luftojnë për t’ia dalë mbanë. Një gjurmë mbetjesh toksike shpërthen nga skaji i liqenit, era e keqe e ujit nuhatet përpara se të shihet. Në disa pjesë të fshatit toka e mbuluar me kripë irriton hundën, me diellin përvëlues që rrit mbetjet e kripës. “Ne nuk kemi ujë, nuk kemi energji elektrike, nuk kemi ajër të kondicionuar”, bërtet Abdulraheem Ismail, 44 vjeç, përpara shtëpisë së tij me tulla prej balte në Al-Ankour, në jug të Ramadit, kryeqyteti i provincës Anbar në Irakun perëndimor, ku në mesditë nxehtësia arrin 40C.
Fshatrat e prekura më keq janë në anën jugore të liqenit, 40 km nga Ramadi. Një kullë e braktisur e pastrimit të ujit, prej kohësh jashtë përdorimit, duket në të djathtë të Ismailit.
Babai i pesë fëmijëve e ka kaluar pjesën më të madhe të jetës së tij në Al-Ankour, me përjashtim të periudhës kur komuniteti u largua në kampet e afërta të zhvendosjes pasi grupi i armatosur i ISIL-it (ISIS) pushtoi zonën. Ani pse ata u kthyen në vitin 2016, kriza aktuale e ujit bën që shumica prej tyre të pyesin prapë se ku mund të ikin në këtë kohë. Rreth 30 km më në lindje përgjatë bregut të liqenit, qyteti turistik dikur i njohur po lufton gjithashtu pasi uji i përdorur për të mbajtur mijëra njerëz përmes peshkimit dhe turizmit po thahet. Al Jazeera intervistoi shumë banorë të cilët e përshkruan reduktimin e fundit të ujit si më të rëndin që kanë parë ndonjëherë. Nëntë muaj më parë, për shkak të rënies së rrjedhës së lumit Eufrat nga Siria fqinje, një ndërhyrje në Ramadi filloi ta ridrejtonte ujin larg liqenit dhe drejt Falluhjas. Ata që jetojnë rreth liqenit mbetën me një furnizim të reduktuar të ujit që më parë furnizonte fshatrat e tyre.
Cisternat e ujërave të ëmbla të dërguara nga pushteti vendor dy javë më parë tashmë janë tharë. Një pus u hap kohët e fundit në një fshat, por pasi arriti një thellësi prej 86 metrash, nuk e arriti ujin. Vendësit thonë se mbështeten te shishet plastike të ujit për ta mbajtur veten.
Habbaniyah u ndërtua në fillim të viteve 1980 si rezervuar uji dhe qytet turistik gjatë një epoke të shkurtër të zhvillimit të shpejtë dhe prosperitetit financiar në Irak. Pas pushtimit të Irakut të udhëhequr nga SHBA-ja në vitin 2003, ai ra në neglizhencë dhe çrregullim, i cili u përkeqësua në mars 2015 kur ISIL-i mori kontrollin e zonës. Observatori i Irakut të Gjelbër, organizatë lokale mjedisore që monitoron situatën, vlerësoi në maj se 13 mijë banorët në zonat Al-Ankour dhe Al-Majar janë prekur nga mungesat e shkaktuara nga ridrejtimi i ujit.
PA PUNË, PA UJË, PA SHPËTIM
Firas Mohammed, 45 vjeç, ka lindur gjithashtu në fshat. “Si do të mbijetojmë këtu?”, pyet ai, dukshëm i zemëruar. “Jemi të bllokuar”. Ai fajëson Sirinë, Turqinë dhe Iranin për mungesën e ujit – por edhe zyrtarët lokalë për keqmenaxhimin e shpërndarjes së tyre të ujit. “Unë paguaj 50 mijë dinarë irakianë [37 dollarë] çdo javë për ujë në shishe për familjen time për të pirë dhe për….”, thotë ish-peshkatari. “Djemtë e mi udhëtojnë për në Ramadi për të gjetur punë fizike për të na mbështetur, por ata nuk mund të gjejnë gjithmonë punë. Situata është shumë e keqe”. Ai bën me shenjë nga toka e thatë teksa përshkruan se si ka hyrë në borxhe për të blerë ujë. “E gjithë kjo dikur ishte liqen, të paktën 5 metra i thellë”. Mohammed pohon me kokë drejt një rrjedhje lëngu të gjelbër lime aty pranë, duke tundur kokën. “Merrni një mostër nga ky ujë dhe provojeni. Edhe qentë e shmangin atë”.
Atij i mungojnë mjetet financiare për t’u larguar. “Unë nuk kam kapacitet financiar për të kaluar në Ramadi,” thotë Mohammed. “Nëse qeveria do të vendoste të na zhvendoste në një kamp me ujë të ëmbël për të përballuar këtë krizë, ne madje do të pranonim të transferoheshim në Ukrainë”.
“Me gjithë tmerrin dhe mizorinë e luftës, është akoma më mirë se të jetosh në thatësirë dhe me mungesë uji”, shton ai i dëshpëruar. Mou’ad Abel, 40 vjeç, afrohet me biçikletën e tij, duke i thirrur dy djemtë e tij. “Ne u kthyem në fshat më 8 mars 2016” pasi zona u çlirua nga ISIL-i, thotë ai. “Në rininë time kam punuar këtu si peshkatar, por nuk ka më peshq”. Fëmijët e tij, Rusool 13-vjeçar dhe Waad gjashtëvjeçar, janë të qetë. “Burimi im i vetëm i të ardhurave është zhdukur. E vetmja punë tjetër është si punëtor krahu në qytet me tarifë ditore”. Tridhjetë familje tashmë janë larguar nga fshati, thotë ai, dhe ata që kanë mbetur ndihen të bllokuar. Po të kishte mjaftueshëm para, do të largohej pa hezitim, thotë ai.
THIRRJE PËR VEPRIM
Aktivistë si Nooraldeen Adil, 29 vjeç; Amin Hamid, 32 vjeç; Samim Salam, 28 vjeç; dhe Zaid Mayouf, 32 vjeç, po punojnë për të siguruar ujë për familjet e prekura dhe për të bërë zgjidhje më të mira nga autoritetet lokale. Deri vonë Hamidi jetonte në një nga fshatrat në jug të Habbaniyah. Adil, Selam dhe Mayouf u rritën në Ramadi. “Ne përdorim fondet tona nga donacionet vullnetare për të shpërndarë ujë tek ata”, thotë Adil, i cili formoi OJQ-në “Forumi i Paqes” në vitin 2016. Ajo punon për të mbështetur të rinjtë dhe për të nxitur dialogun në komunitet. Në brigjet e Eufratit, Ramadi është ende duke e kaluar traumën e luftimeve brutale në vitet pas pushtimit të udhëhequr nga SHBA-ja dhe, më vonë, betejës pesëmujore të Irakut për të çliruar qytetin nga kontrolli i ISIL-it. Pasi grupi pushtoi zonën në vitin 2015, dhjetëra mijëra njerëz u larguan dhe sektorë të tërë u rrafshuan me tokë.
“Pas luftës, puna humanitare ishte vërtet e nevojshme dhe ne vumë re shumë ndotje në lumë që nuk po trajtohej”, shpjegon Salam. “Ministritë dhe institucionet qeveritare kanë nevojë për një shtytje”, ka shtuar Adil. Duke kërkuar të sigurojë një nivel përgjegjësie që mungon në Irak, Mayouf postoi një video në mediat sociale në maj, duke treguar familjet që largoheshin nga al-Ankour.
“Kohët e fundit krizat janë humanitare dhe mjedisore”, thotë Mayouf, duke vlerësuar se më shumë se 1 mijë fëmijë vuajnë nga mungesa e ujit në Al-Ankour. Zona ka vetëm një qendër të vogël mjekësore buzë liqenit. Ajo është e hapur vetëm në mëngjes dhe është e kufizuar në atë që ofron për trajtimin e sëmundjeve të shkaktuara nga uji, dehidratimin dhe mungesën e higjienës pasi mundësitë për t’u larë janë të kufizuara. Për gjashtë muajt e fundit, Salam ka përpiluar raporte mbi gjendjen e ndotjes së ujit të Anbarit, duke gjurmuar nivelet e lumenjve dhe ndotjen në tokë dhe në mostrat e ujit, si dhe përdorimin joformal – në disa raste, të paligjshëm – të ujit, si gërmimi. puse të paautorizuara. Ai ndan raportet e tij me organet e qeverisjes vendore dhe kombëtare, por ka qenë i irrituar nga mungesa e përgjigjes kuptimplotë. “Asnjë veprim nuk u ndërmor për t’i përgatitur ata [banorët vendës] për situatën”, thotë Salam. Mostrat e fundit të ujit të lumit, shton ai, ishin gjashtë herë më të ndotura se niveli mesatar.
UJI ËSHTË POLITIKË
Kriza në lLqenin Habbaniyah është vetëm një aspekt i kërcënimeve mjedisore të vendit. Ministria e Burimeve Ujore ka paralajmëruar se Iraku po përballet me mungesën më të madhe të ujit në një shekull, me 7 milionë njerëz që përjetojnë qasje të reduktuar në burim. Sipas Kombeve të Bashkuara, 90 për qind e lumenjve të vendit janë të ndotur dhe Iraku do t’i plotësojë vetëm 15 për qind të kërkesave të tij për ujë deri në vitin 2035. Biologu dhe aktivisti mjedisor me bazë në Bagdad, Husam Sobhi, ka gjurmuar rënien e niveleve të ujit të liqeneve të Irakut përmes imazheve satelitore për tre vjetët e fundit. “Habbaniyah ka humbur rreth 40 deri në 45 për qind të ujit që nga viti 2020”, thotë ai për Al Jazeeran në telefon. “Ne kemi nevojë për një strategji të fortë negociuese për të përmirësuar qasjen e Irakut në ujë nga vendet fqinje”. (Al- Jazeera)