Në skenën politike, realiteti thotë se pa shqiptarët nuk ka dasmë e as varrim. Nuk ka politikë me karakter kyç pa aminin e shqiptarëve. Nuk ka koalicion pa shqiptarët. Nuk ka nivel në të cilin shteti paraqitet pa e vizualizuar praninë e shqiptarëve. Nuk ka asnjë strukturë të asnjë lloji nëse nuk ka prani të shqiptarëve si faktor vendimtar. Cili budalla mendon se pa shqiptarët mund të ndërmarrë apo të bëjë ndonjë gjë në këtë vend?!
Nga Agim JONUZ
Epo, u mbajt edhe kremtimi i Marrëveshjes Kornizë të ohrit. U rreshtuan komandantë e komandantë, personazhet që besojnë se pa ata, dielli nuk do të ekzistonte, u ngrit në qiell dhe kaq. Paralelizmi maksimal në shoqërinë e mbështjellë me celofan nacional-romantik, dhe në të cilën substrati është një masë që nuk di të organizojë një shtet të shëndetshëm shoqëror. E rëndësishmja, flamujt valojnë kudo. Ndërkohë buka është më e shtrenjta në Ballkan. Shqiptarët festojnë sikur janë bërë zviceranë dhe çdo të dytit në audiencë i mungojnë paratë për të blerë cigare. Atmosfera është: “ja, ne fituam”. Të sqarojmë diçka, ky vend nuk mund të jetë shtet përderisa ka triumfalizëm të shqiptarëve ndaj maqedonasve dhe anasjelltas. Është shtet ky apo një ndeshje loje. Ka pasur dhe do të mbetet vetëm një shoqëri aksionare shoqërore. Më vjen keq, por nuk mund ta ndryshoj mendimin. Mundohem, nuk funksionon. Fakti që monolititeti shpallet në një nivel të lartë politik, një unitet konstruktiv absolutisht deklarativ edhe për mediat, është vetëm për mbijetesën e gomarëve politikë në skenë.
Kështu sillet ai në kala, ku dikur në atë vend, për ditën e Shën Gjergjit, romët thernin qengja dhe bënin festa. Përndryshe, ata të njëjtit (politikanët) duhet që në vend si politikanë, të punojnë si shpërndarës picash. Pas gjithë asaj që kanë treguar si “pjekuri politike”, mund të punojnë edhe si hidraulikë. Dhe për të bërë “filma” – po!
Askush nuk mund të bëjë filma si politikanët tanë. Por në filma luajnë “aktorët”, jo politikanët. Nëse marrim parasysh se personazhet në filma janë fals, atëherë është shumë e thjeshtë të konkludojmë se gjithçka është një gënjeshtër e madhe! Vetë shteti është bërë një gënjeshtër e madhe. E vërteta do të mbetet si material hulumtues për gjeneratat e ardhshme që do të duan të doktorojnë me temën “dikur ka qenë Maqedonia”. Gjithmonë kam preferuar të merrem me substancën sesa me formën. Ndoshta kjo është arsyeja pse askush nuk më pëlqen mua si analist dhe nuk më fton si pjesëmarrës në debate, sepse doja të flisja për të vërtetën dhe atë që është reale, jo për formën. Formën e Maqedonisë e ruan NATO! Ata thonë: “mos kini frikë, ne ju garantojmë kufijtë tani, luajeni shtetin brenda derisa të vendosim t’i rishikojmë kufijtë tuaj dhe kjo nuk do të jetë shpejt”. Keni kohë të shkruani një histori të Maqedonisë moderne, por ne do t’ju diktojmë se çfarë të vendosni në fletore.
E rëndësishme është që do keni një histori “ashtu-kështu” që të mos hani burek, e sa për bullgarët – mos u shqetësoni se edhe atyre do t’u presim veshët kur të duhet. Dhe kështu, ndërsa NATO ruan formën tonë, brenda vendit ne tretim thelbin, i cili është si një fragment i filmit Monthy Python: “Kuptimi i jetës”! Këtë herë nuk do të flasim për humnerën socio-patologjike dhe ekonomike, sepse ajo nuk ka fund, ndaj do t’i referohemi diçkaje që na është para hundës dhe askush nuk dëshiron ta pranojë. Të gjithë kanë frikë nga një lloj federalizimi i Maqedonisë.
Madje deri diku është edhe qesharake. Epo, shteti tashmë është federalizuar! Çfarë ju duhet, vetëm një “nënshkrim”!? Ejani njerëz, jini të sinqertë dhe mos e pranoni se Maqedonia tashmë jeton në një botë me mjedise, ekipe, ndërtime dhe politika paralele! A po dridhem “gjelbër” këtu! Jo! Jo! Hajde, le të jemi realistë, analitikë dhe të sinqertë! Hajdeni!
Me decentralizimin e pushtetit në nivel lokal, që nga fillimi, Maqedonia Perëndimore (dhe Veriore) e shpërndau të gjithë pushtetin sipas një sistemi të enëve të gjakut të lidhura. Shqiptarët kudo. Është shumë naive nëse dikush thotë “po çfarë”!,… ky është shtet. Epo, doli se çfarë vendi është, të paktën deri në momentin aktual historik. Nejse, ai pushtet lokal organizon një tryezë e cila sido që të jetë, kur bëhet fjalë për “shqiptarët” është dhjetë herë më e fortë në “unë… ne” se të gjithë maqedonasit me diasporën bashkë. Pra, është shumë naive nëse dikush mendon se mund të ndikojë segmentalisht në komunat shqiptare në Maqedoninë Perëndimore, pa u reflektuar për të tjerat, të cilat nëse merren gjeografikisht, janë një tërësi që nesër mund të vizatojë një hartë të “Maqedonisë Perëndimore”. Dikush e quan “Ilirida”. Quajeni si të doni, por pjesa perëndimore e Maqedonisë është edhe nga aspekti mjedisor, edhe ekonomik dhe kulturor, dhe si të doni quani një komunitet më vete. A duhet të kujtojmë se edhe në sferën e ekonomisë ekziston një segment që quhet “Oda Ekonomike e Maqedonisë Verilindore”. Ajo ka Zonën e saj industriale në të cilën do të prodhohen makina elektrike, ka institucionet e saj, spitalet, universitetet, fabrikat, turizmin. Ka plane zhvillimi në të cilat ndër të tjera, janë rrugët kryesore drejt daljes në det, korridore me karakter kyç në Ballkanin Perëndimor.
Kufizohet me dy vende në të cilat demografia nuk është e karakterit të ndryshëm, por e një gjuhe dhe kulture të përbashkët. Familje dhe gjaku të ndërthurura. Dhe!? Çfarë të deklarohet!? Le të shkojmë më tej. Nga pushteti vendor e deri tek ai shtetëror, shqiptarët janë jo vetëm faktor, por janë edhe në strukturat kyçe të estabilishmentit. Kontroll total i sistemit. Nëse diku nuk ke ministër, zëvendës ke patjetër.
Sistemi është dygjuhësh, zyrtar dhe i varur nga qëndrimi i shqiptarëve deri në nivelin e skenës politike në të cilën, në mënyrë figurative, “gjithçka varet se në cilën këmbë janë ngritur shqiptarët në mëngjes”! Po gënjej!? Po sajoj!? Jo! Më mohoni, bash do kisha qejf të më mohoni!
Epo, nëse dikush më pyet personalisht se çfarë lloj vendi dua dhe nëse e justifikoj federalizimin, është absolutisht e parëndësishme për mua. Sinqerisht. Më intereson funksionaliteti i shtetit në tërësi, zhvillimi i shëndetshëm dhe një lloj e ardhme në të cilën të paktën, pasardhësit e mi në familje do të mund të jetonin me dinjitet dhe modernitet. Edhe Zvicra është “kanton në kanton”, por është – Zvicër! Maqedonia i ka (të paktën i ka pasur) të gjitha parakushtet për të qenë Zvicër që në fillim, por problemi ishte dhe mbetet se në Maqedoni nuk jetojnë zviceran, por një popull që “as një Sh” i një shteti nuk e dinte se si dukej. Lëreni që Maqedonia ishte republikë në kuadër të RSFJ-së. Shefi ishte Beogradi dhe fundi! Siç është Kalaja tani. Maqedonia e pavarur, e vetëorganizuar – kurrë! Të shohim se si është gjendja në terren nëse thellohemi në analizën e temës nëse Maqedonia tashmë është e federalizuar. Në skenën politike, realiteti thotë se pa shqiptarët nuk ka dasmë e as varrim. Nuk ka politikë me karakter kyç pa aminin e shqiptarëve. Nuk ka koalicion pa shqiptarët. Nuk ka nivel në të cilin shteti paraqitet pa e vizualizuar praninë e shqiptarëve. Nuk ka asnjë strukturë të asnjë lloji nëse nuk ka prani të shqiptarëve si faktor vendimtar.
Cili budalla mendon se pa shqiptarët mund të ndërmarrë apo të bëjë ndonjë gjë në këtë vend! Shkojmë më tej. Ambientalisht, Maqedonia është e ndarë në kulturor, fetar, gjuhësor dhe çfarëdo niveli që ju pëlqen. Edhe në nivel institucional të të gjithë elementëve. Shkupi! Dikush do të mundohet të më bindë se Shkupi nuk është qytet i ndarë!? Ai që mendon se do të më bindë, është budalla! Ndoshta Maqedonia nuk është Zvicër, por nëse dikush e kundërshton mendimin tim se Shkupi nuk është “djathë zviceran”, unë kam të paktën njëqind argumente për t’i mbyllur gojën.
Epo, tani le të fillojmë me një analizë serioze në një nivel më të lartë. Tani për tani, Maqedonia është e “fragmentuar” deri në pjesën më të vogël të pëlhurës! Është i fragmentuar në nivelin e një modeli fustani skocez ku nuk e dini se cila ngjyrë kryqëzon cilën. Epo, në një atmosferë të tillë, ku në vend të një qendre të pushtetit shtetëror duhet të jetë strumbullar i vendimeve të karakterit monolit dhe të së mirës së përbashkët, kemi kompromise latente që duhen marrë parasysh përpara çdo vendimi për të mos dëmtuar asnjë anë politike etnocentrike. Fotoja në letër thotë se “trupi maqedonas” është bartës i shtetësisë, por vetëm deri në momentin kur duhet prerë. Tani, pyetja një milion dollarëshe është se çfarë është, apo cila është ajo pikë pas së cilës populli maqedonas nuk ka mundësi të vendosë i pavarur pa u konsultuar me palën shqiptare? Pra, përfundimi është i thjeshtë. Ka dy anë, ka pakapërcyeshmëri në funksionimin pa kompromis dhe një “qëndrim të përbashkët”. Federalizim!? Çfarë do të ndryshonte federalizimi “zyrtar” i thënë me kusht? Maqedonia tashmë është federalizuar para hundës së popullit, përballë hundës së të gjithë atyre që hidhen kundër saj.
E dinë edhe vetë, por e dini batutën për pulën që vrapoi pak më shumë nëpër kotec derisa ne e zuri gjeli!? Ajo thotë: “Do të vrapoj edhe disa xhiro që gjeli të mos mendojë se jam një grua e lehtë”. Kështu është në Maqedoni. Federalizimi i Maqedonisë është punë e përfunduar. Thjesht nuk vihet në letër. Epo, tani pyetja është “pse”. Ja pse! Së pari, shqiptarët nuk lejohen as të hapin gojën, e lëre më ta federalizojnë zyrtarisht Maqedoninë pa “amin” e amerikanëve. Arsyeja është e thjeshtë. Le të inatosen sa të duan, por si thonë “Maqedonasve Tito ua dha Maqedoninë në vitin ’45, kështu na e dhanë amerikanët në 91”.
Amerikanët janë zotërinjtë e Maqedonisë, ndaj hidhuni në tavan sa të doni. Gjeopolitika e plotë në nivel ballkanik është vetëm një fushë për të luajtur “shah” mes amerikanëve dhe rusëve. Evropa është vetëm një krah i zgjeruar politik i Amerikës. Epo, tani, dhe të paktën për një periudhë kohore, amerikanët nuk kanë nevojë për “valë” të re problemesh. Në këtë mënyrë, të gjithë janë të lumtur dhe funksionon. Leja eventuale e amerikanëve për t’i lejuar shqiptarët të zyrtarizojnë federatën do të ketë pasoja të paparashikueshme në Ballkan. Dhe këtu, amerikanët, thonë: “mbushni gojën dhe mos bëni mut”! Amerikanët arritën të fusin në një sirtar (“stand by”) një projekt të madh të quajtur “Shqipëria e Madhe”, kështu që problemi më i vogël është mikrolokal për shqiptarët e Maqedonisë! Hajde… më fal – “tymi i p…t”! Por, kështu duhet të jetë. Edhe shqiptarët bëjnë çfarë të duan, edhe maqedonasit kanë shtetin e tyre, edhe si kështu funksionon, edhe po gënjejmë veten duke thënë se po hyjmë shpejt në Evropë – edhe “ka për të vjedhur të gjithë”, edhe Maqedoni në NATO! Formulë fantastike. Dhe… “po ecim seriozisht në rrugën europiane dhe do bëhemi një ditë anëtare e Europës” është vetëm një top i hedhur që një popull primitiv të ketë çfarë të bëjë derisa gjeopolitika të vendosë se çfarë do të bëjë më pas.
Populli thërret “urraaaaa”! Dhe çfarë tjetër mund të thotë ai!? Më vjen keq që duhet të përsëris një frazë shumë të vrazhdë dhe që e përmenda në një rubrikë një herë. Nuk ka përkufizim tjetër. Nuk mund t’ua bësh “atë punë” njerëzve aq sa mund të durojnë”! Dhe këta, këta njerëz, çfarë të mbetet tjetër përveç (më falni) t’ua bësh “atë punën”!
O xhemat! O çorapet e tezës tënde të leshta! Në çdo rast, akti më i madh i vëllazërisë në jetën tuaj është të blini një Mercedes të dorës së dytë dhe të kaloni nëpër “Jaja Pashë”. Të të shohin njerëzit. Të mendojnë se je tip-frajer. Ta shkërdhefsha jetën kur këtu të fillon dhe mbaron horizonti. Por përderisa ju jeni të lumtur kështu, dikush më lart është edhe më i lumtur. Nuk është faji yt. Ky është kapaciteti juaj. “Sikter” në shtëpi të të mos ta shohë “surratin”!
(Autori është kolumnist i rregullt i gazetës KOHA)